Skolioza kod dece predstavlja ozbiljan medicinski problem koji utiče na pravilan razvoj kičmenog stuba tokom perioda rasta. Ova deformacija kičme karakteriše nepravilan bočni krivudav oblik, što može dovesti do brojnih zdravstvenih komplikacija ukoliko se ne prepozna i ne leči na vreme.
S obzirom na to da je kičma ključna za održavanje celokupne strukture tela, rano otkrivanje i adekvatno lečenje skolioze su od izuzetne važnosti za očuvanje zdravlja dece. U ovom tekstu, istražićemo uzroke, simptome, dijagnostiku i moguće terapeutske pristupe skoliozi kod dece, sa ciljem podizanja svesti o važnosti prevencije i pravovremenog lečenja ove ortopedske anomalije.
Šta predstavlja skolioza kod dece?
Skolioza kod dece predstavlja nepravilnu lateralnu (bočnu) krivudavost kičmenog stuba. Ova ortopedska anomalija karakteriše se bočnim odstupanjem kičmenih pršljenova, stvarajući tako krivu liniju umesto normalne ravnoteže kičme. Ovaj nenormalan položaj kičmenog stuba može uticati na fizički izgled deteta. U nekim slučajevima, izazvati zdravstvene probleme ako se ne prepozna i ne tretira na vreme. Skolioza kod dece često zahteva pažljivo praćenje, dijagnostiku i odgovarajući tretman kako bi se sprečilo dalje pogoršanje.
Ova ortopedska nepravilnost može se javiti u svim uzrastima, ali posebno je značajna kada se dijagnostikuje kod dece u periodu rasta.
Anatomija skolioze
Skolioza kod dece znači nepravilnost u anatomiji kičmenog stuba koja se očituje bočnim odstupanjem od normalne ravni. Da bismo bolje razumeli anatomske karakteristike skolioze, važno je sagledati strukturu kičme.
Normalna kičma sastoji se od 33 do 34 pršljena, podeljenih u pet delova. Sedam vratnih (cervikalnih), dvanaest grudnih (torakalnih), pet slabinskih (lumbalnih), pet spojenih (sakralnih) i četiri koja čine koštanu bazu kičme (kokcigealna regija). Ovi pršljenovi međusobno su povezani zglobovima, diskovima i ligamentima, čime obezbeđuju podršku i pokretljivost kičme.
Kada govorimo o anatomiji skolioze kod dece, primarni fokus je na bočnom odstupanju kičmenih pršljenova. Umesto da kičma bude vertikalna, dolazi do zakrivljenosti u jednom ili više segmenata. Ovaj bočni odstup rezultat je neravnoteže mišića, ligamenata ili nerazvijenosti određenih delova kičme. Kako skolioza napreduje, mogu se pojaviti i rotacije pršljenova, što dodatno doprinosi deformaciji kičmenog stuba.
Anatomske promene u skoliozi takođe mogu obuhvatiti nesrazmeran rast kičmenih pršljenova ili nerazvijenost određenih delova kičme. Stvarajući oblik kičmenog stuba koji podseća na slovo „S“ ili „C“. Ove promene ne samo da utiču na estetiku, već mogu izazvati i funkcionalne probleme, uključujući bolove u leđima, otežano disanje i druge zdravstvene izazove.
Skolioza kod dece - uzrok
Uzrok skolioze kod dece može biti kompleksan i često je multifaktoran, što znači da može biti rezultat kombinacije genetskih, neuroloških, mišićno-skeletnih i drugih faktora. Evo nekoliko ključnih uzroka skolioze kod dece:
Genetika: Postoji genetska predispozicija za skoliozu, što znači da deca čiji su roditelji ili drugi članovi porodice imali skoliozu imaju veći rizik od razvoja istog problema.
Neravnomerni rast kičme: Brz rast tokom perioda adolescencije može izazvati neravnomeran rast kičme, što doprinosi nastanku skolioze.
Mišićna neravnoteža: Neravnoteža u mišićima kičme može prouzrokovati nepravilno opterećenje i deformaciju kičmenog stuba.
Neurološki faktori: Određeni neurološki poremećaji, poput cerebralne paralize ili neuromišićnih bolesti, mogu uticati na mišićnu funkciju i doprineti razvoju skolioze.
Kongenitalne anomalije: Nepravilnosti u razvoju kičmenih pršljenova ili drugih delova kičme koje se javljaju tokom embrionalnog razvoja mogu dovesti do skolioze.
Trauma ili povrede: Ozljede kičme ili drugi fizički traumatski događaji mogu izazvati skoliozu kod dece.
Idiopatska skolioza: Ovo je najčešći oblik skolioze kod dece, a naziva se „idiopatskom“ jer nema jasnog poznatog uzroka. Idiopatska skolioza se obično dijagnostikuje u adolescenciji i može imati genetsku komponentu.
Vrste skolioze
Postoje različite vrste skolioze koje se klasifikuju prema različitim karakteristikama, uključujući uzrast pojave, oblik zakrivljenosti i uzrok deformacije kičme. Evo nekoliko osnovnih vrsta skolioze:
Idiopatska skolioza:
- Ova vrsta skolioze predstavlja najčešći oblik i čini većinu slučajeva. Naziva se „idiopatskom“ jer nema poznatog uzroka. Deli se na tri podtipa prema uzrastu pojave:
- Infantilna idiopatska skolioza: javlja se kod dece mlađe od 3 godine.
- Juvenilna idiopatska skolioza: dijagnostikuje se kod dece uzrasta od 3 do 10 godina.
- Adolescentna idiopatska skolioza: najčešće se pojavljuje u dobi od 10 do 18 godina.
- Ova vrsta skolioze predstavlja najčešći oblik i čini većinu slučajeva. Naziva se „idiopatskom“ jer nema poznatog uzroka. Deli se na tri podtipa prema uzrastu pojave:
Neuromišićna skolioza:
- Ova vrsta skolioze povezana je sa neurološkim poremećajima, kao što su cerebralna paraliza, mišićna distrofija ili spinalna mišićna atrofija. Neravnoteža u mišićnom tonusu doprinosi deformaciji kičme.
Kongenitalna skolioza:
- Kongenitalna skolioza rezultat je nepravilnosti u razvoju kičmenih pršljenova tokom embrionalnog perioda. Ova vrsta skolioze može se dijagnostikovati od rođenja ili u ranom detinjstvu.
Degenerativna skolioza:
- Ova vrsta skolioze javlja se kao posledica starenja kičme i degeneracije intervertebralnih diskova. Najčešće se pojavljuje kod starijih osoba i može biti povezana sa smanjenjem gustine kostiju.
Funkcionalna skolioza:
- Funkcionalna skolioza nije rezultat strukturalnih promena u kičmi, već proizilazi iz drugih faktora, kao što su razlika u dužini nogu, mišićna neravnoteža ili loša telesna mehanika.
Ideopatska skolioza niskog stepena:
- Ova vrsta skolioze karakteriše se manjim krivuljama kičmenog stuba koje su često asimptomatske i ne zahtevaju agresivan tretman.
Skolioza kod dece - dijagnostikovanje
Dijagnostikovanje skolioze kod dece obuhvata pažljivu procenu medicinskog tima kako bi se utvrdila prisutnost i ozbiljnost deformacije kičmenog stuba. Evo ključnih koraka u dijagnostičkom procesu:
Fizički pregled:
- Lekar će izvršiti detaljan fizički pregled, uključujući pregled posturalnih promena, proveru simetrije ramena, lopatica, kukova i drugih delova tela. Takođe će pratiti pokrete kičme i tražiti eventualne asimetrije.
Skolioza skrining:
- U mnogim školama, posebno u razvijenim zemljama, vrši se redovan skrining na prisustvo skolioze kod dece. Ovaj pregled može uključivati postavljanje deteta u određene položaje kako bi se videla eventualna odstupanja u kičmenom stubu.
Radiografske snimke kičme:
- Najčešće korišćen dijagnostički alat za skoliozu su rendgenski snimci kičme. Ove slike pružaju jasnu sliku oblika kičme i omogućavaju merenje stepena zakrivljenosti. Rendgenske snimke se obično prave u različitim položajima kako bi se procenila dinamika deformacije.
Merenje uglova zakrivljenosti:
- Na rendgenskim snimcima, lekar meri Cobb-ov ugao, koji predstavlja ugao između najzakrivljenijih pršljenova. Ovo merenje pomaže u određivanju stepena skolioze i planiranju tretmana.
Dodatni dijagnostički testovi:
- U nekim slučajevima, lekar može preporučiti dodatne testove, poput magnetne rezonance (MRI) ili kompjuterizovane tomografije (CT), kako bi detaljnije proučio strukturu kičme i identifikovao eventualne neurološke ili strukturalne promene.
Terapijske procedure u lečenju skolioze kod dece
Lečenje skolioze kod dece može uključivati različite terapijske procedure, a pristup zavisi od ozbiljnosti deformacije kičmenog stuba, uzrasta deteta i drugih faktora. Evo nekoliko terapijskih pristupa koji se često primenjuju:
Fizioterapija:
- Programi vežbi fizioterapije fokusirani su na jačanju mišića kičme, poboljšanju držanja tela i očuvanju pokretljivosti kičmenog stuba. Fizioterapeut može prilagoditi vežbe kako bi odgovarale individualnim potrebama deteta.
Nošenje ortotskih pomagala:
- Korseti ili ortoze mogu se preporučiti kako bi se podržala kičma i sprečilo dalje pogoršanje skolioze. Ove ortoze često treba nositi tokom određenih perioda tokom dana, posebno tokom perioda rasta.
Vežbe istezanja i jačanja:
- Specifične vežbe koje se fokusiraju na istezanje i jačanje mišića trupa mogu pomoći u održavanju ravnoteže i smanjenju zakrivljenosti kičme.
Edukacija o držanju tela:
- Deci se pruža edukacija o pravilnom držanju tela kako bi se smanjilo opterećenje na kičmu i očuvala pravilna postura.
Redovno praćenje i kontrola:
- Praćenje razvoja skolioze od strane medicinskog tima, uključujući redovne rendgenske snimke i kliničke preglede, ključno je za praćenje progresije bolesti i prilagođavanje tretmana prema potrebi.
Hirurška intervencija:
- U težim slučajevima skolioze, posebno kada postoji značajna zakrivljenost kičme koja brzo napreduje, hirurška intervencija može biti neophodna. Operacija podrazumeva postavljanje metalnih šipki i vijaka kako bi se ispravila deformacija.
Održavanje aktivnog načina života:
- Redovna fizička aktivnost, uz odobrenje lekara, može doprineti očuvanju opšteg zdravlja i mobilnosti kičmenog stuba.